Kimya
Yangın Söndürme
Deneyin Amacı
Bu deney, yangın esnasında kullanılmakta olan yangın söndürücünün nasıl alevleri söndürdüğünü anlamak içindir.
Gerekli malzemeler
Mum, kibrit, mumdan daha derin bir cam bardak
Deneyin Yapılışı
Mumu yakın ve cam bardağı, ağzı mumun üzerine gelecek ve mumu içine alacak şekilde kapatın. Kısa bir süre sonra mumun söndüğünü göreceksiniz.
Deneyin Bilimsel Açıklaması
Ortamda hava bulunmaz ise mum ve diğer yanıcı maddeler yanamaz. Havanın içerisindeki oksijen gazı yanıcılık özelliği sebebiyle ateşin yanmasını sağlar. Havanın içindeki oksijen miktari %21 civarindadir. Yanma işlemi için oksijen gereklidir. Yanma işlemi kapalı bir ortamda gerçekleşiyorsa ortamdaki oksijen bitince yanma olayı da sona erecektir ve ortamdaki oksijen oranı %0’a düşecektir.
Günlük Yaşamdan Örnek
Yanan cisimlerin havayla teması kesildigi taktirde yanma işlemi kısa zamanda sona erecektir. Ortamdaki oksijen miktari azaldıkça yanma işlemi çok daha zor olmaktadır.
Yangın Söndürmede Kullanılan Yöntemler
I- Soğutarak Söndürme
Su ile soğutma : Soğutarak söndürme prensipleri içinde en çok kullanılanıdır. Suyun elverişli fiziksel ve kimyasal özelliği yanıcı maddeyi boğma (yanan cismin su içine atılması sonucu oksijeni azaltma) ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının söndürülmesinde en büyük etken olmaktadır. Su yangın yerine kütlesel olarak gönderileceği gibi püskürtme lansları ile de gönderilebilir.
Yanıcı maddeyi dağıtma: Yanan maddenin dağıtılmasıyla yangın nedeni olan yüksek ısı bölünür, bölünen ısı düşer ve yangı yavaş yavaş söner. Akaryakıt yangınlarında bu tip söndürme yangının yayılmasına neden olacağından uygulanmaz.
Kuvvetli üfleme :Yanan madde üzerinde kuvvetli olarak üflenen hava alevin sönmesine ve yanan maddenin ısısının düşmesine neden olmaktadır. Bu tip (soğutarak) söndürme ilkesi ile başlangıç aşamasındaki yangınlarında başarıya ulaşılabilir. Büyümüş veya belirli boyutlara gelmiş yangınlarda üfleme yangına daha fazla oksijen sağlayacağından yangının büyümesine olur. Bu nedenle bu tür söndürmeler kullanılmaz.
II- Havayı kesme
Örtme: Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim vb) ve kimyasal bileşikler (köpük, klor, azot vb) kullanılarak yanan maddenin oksijen ile temasının kesilmesi ile yapılan söndürmedir. Akaryakıt yangınlarına örtü oluşturan kimyasal kullanılmaktadır.
Boğma: Yangının oksijenle temasnın kesilmesi veya azaltılması amacıyla yapılan işlemdir. Özellikle kapalı yerlerde oluşan yangınlara uygulanır.
Yanıcı maddenin ortadan kalkması: Yanma koşullarından olan yanıcı maddenin ortadan kalkması sonucu yangının söndürülmesidir.
Su: Ateşi söndüren maddeler arasında en önemlisi nemli battaniyedir. Büyük yangınlarda ise sudur. Örneğin; küçük yangınlarda (mutfak yangını v.b.)nemli gazete çok önemlidir. Su özellikle A tipi yangınlar için (katı madde yangınları) mükemmel bir söndürücüdür.
Kum: Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılır. Kullanma anında kumun yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır.
Karbondioksit gazı (CO2): Yanan maddenin üzerini kaplayan karbondioksit gazıyla yanıcı maddeyi oksijensiz bırakarak yangının söndürülmesi olayıdır. Genellikle çelik tüplerde basınç altında sıvı halde tutulur. Bu gazla açık alanlarda ve hava akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur.
Kuru kimyevi toz: Yangın söndürmede kullanılan etkin maddelerden birisi de kuru kimyasal tozdur. Kimyasal tozların cinslerine göre A sınıfı (katı yangınları), B sınıfı (yanıcı sıvı yangınları), C sınıfı (yanıcı gaz yangınları) yangınlar etkin bir şekilde söndürülebilmektedir. Aşırı sıcaklıktan (tahta, kumaş, araba lastiği gibi maddelerde) oluşan yangınlar, sıvıların (benzin ve türevleri) tutuşmasından çıkan yangınları ve yanıcı gazların (havagazı-doğalgaz vb.) basınç altında çıkmasından oluşan yangınların söndürülmesinde kullanılmaktadır.
Köpük: Köpük yanan yüzeyi tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava ile teması keser ve ayrıca soğutma özelliğinin bulunması nedeniyle de yangın söndürücü olarak kullanılır.Yanıcı maddenin üzerinde 8 cm köpük oluşması ideal olanıdır.Köpük yanıcı maddeye yakın bir yere çarptırılırsa daha etkili olur.